Mayıs seçimleri sonrası yenilenme argümanı hattındaki Kılıçdaroğlu’nu, CHP’yi, yönetimini ve destekçilerinin retoriğini, partiyi yönetiş tarzlarını, seçim sonuçlarına yönelik tutumlarını, “gemiyi güvenli limana götürme” stratejisini, hedeflerini ve siyasi dilini nasıl analize tabi tutuyorsunuz? Bu parametreler ışığında yakın ve orta vadede Kılıçdaroğlu ve CHP’yi bekleyen muhtemel senaryo nedir? Bu senaryonun 2024 yerel seçimlerine yansıması ne olur? 

Kılıçdaroğlu’yla ilgili görüşler genelde, “mevcut koşullarda daha iyisi kimsenin elinden gelmezdi” ve “çok yanlış kararlar verdi” şeklinde iki uç arasında kutuplaşmış durumda. Bana göre ise, elinden gelenin en iyisini yapmış ve fakat elinden gelen yeterince iyi olmamış, seçmenin talebini karşılayamamış bir liderlik performansı söz konusu. Örneğin Kılıçdaroğlu’nun helalleşme girişimini prensipte olumlu karşılıyorum, 1 ve 2’nci tur arası izlediğimiz savrulma dönemini saymazsak, genel olarak seçim kampanyası boyunca çok yanlış mesajlar vermediğini düşünüyorum. Bilhassa, ekonomi odaklı bir seçim kampanyası yürütmesini -kampanya stratejisi açısından önemli eksiklikler içerse de- yönelim olarak doğru buluyorum.

Özetle bana göre sorun Kılıçdaroğlu’nun 2023 seçimlerinde seçmene söylediği sözlerde ya da partisine çizdiği istikamette değildi. Fakat bazen bir sözü birinden duyar pek ilgi göstermez, ötekinden duyar heyecanlanır, ikna olursunuz. Sözü kimin söylediği önemlidir çünkü. Kılıçdaroğlu, ya sözlerini ilgi uyandıracak biçimde sunamadı yahut verdiği sözü gerçekleştirebilecek gücü olduğuna seçmeni inandıramadı. Bunlardan birincisi iletişimle ilgili yapılan tercihlerle ilgili olsa da, ikincisi doğrudan liderlik özellikleriyle ilgili. Seçmen iletişimi, aura; bunlar tarifi, reçetesi pek olmayan özellikler. Ancak var olup olmadıklarını, biraz da seçmen tepkilerine bakarak söyleyebiliyoruz. Kılıçdaroğlu’na yönelik seçmen tepkilerine baktığımızda klasik CHP seçmeni olmayan bir seçmeni yalnız kendi kişisel karizmasıyla CHP’ye çekmekte zorlandığını gördük. Oysa seçimi kazanmak için bu gerekliydi. O yüzden bu aşamada, yani seçim başarısızlığı sonrasında başka isimlere şans veren, önlerini açan bir pozisyon almazsa o zaman kendini ağır eleştirilere maruz bırakacaktır. 

Nitekim seçim sonrası tam da bu sebepten kuvvetli bir seçmen öfkesinin de hedefi oldu. O derece ki muhalif seçmende seçim öncesi Erdoğan’a dönük olan öfke seçim sonrası neredeyse Kılıçdaroğlu’na döndü. Bugün CHP seçmeninin önemli bir kısmı Kılıçdaroğlu’nu, seçim başarısızlığıyla yüzleşmeye ve yerini bir başka isme bırakmaya direnen, fakat diğer yandan yerinde kaldığı müddetçe CHP’ye seçim kazandıramayacak olan bir lider olarak algılıyor. Bu da seçmen tarafından “seçim kazanmayı hayal etmekten vazgeçin, ikinci parti olmayı benimseyin” demek gibi algılanıyor. Dolayısıyla büyük isyan ve öfke yaratıyor. Bu duygu, önü alınmazsa, apatiye, yani siyasete ilginin yitimi ve siyasetten kopuşa dönüşebilir. 2024 seçimlerinde daha az CHP’linin sandığa gitmesi bu durumda hiç şaşırtıcı olmaz.

İMAMOĞLU’NUN İBB ADAYLIĞINI DUYURDUĞU KONUŞMASINDA SEÇMEN, ZİHNİNDEKİ SORULARA DOĞRUDAN VE NET BİR YANIT ALABİLDİ Mİ EMİN DEĞİLİM

Değişim ve dönüşüm argümanı hattındaki İmamoğlu ve destekçilerinin retoriğini, seçim sonuçlarına yönelik tutumlarını, kullandıkları siyasi dili, değişim tartışmasının netliğini, hedeflerini ve uyguladıkları stratejiyi nasıl analize tabi tutuyorsunuz? Bu parametreler ışığında yakın ve orta vadede İmamoğlu ve ekibini bekleyen muhtemel senaryo nedir? Bu senaryonun 2024 yerel seçimlerine ve İmamoğlu’nun 2028 Cumhurbaşkanlığı adaylığına yansıması ne olur?

İmamoğlu 2019 sonrası muhalefet içinde yeni bir çıkış arayanların umudu oldu. 2023 seçimlerinde Millet İttifakı’nın cumhurbaşkanı adayı olmasını isteyenler oldukça fazlaydı. Bu kitle İmamoğlu dışında bir ismin ya da Kılıçdaroğlu’nun adaylığına ancak “İstanbul terk edilemez” yahut “İmamoğlu cumhurbaşkanı adayı olduğu an cezası onanacak” gibi argümanlar ve İmamoğlu’nun cumhurbaşkanı adayı değilse de yardımcılarından biri olarak Altılı Masa’ya dâhil edilmesi sonucunda, kısmen razı oldu. Kısmen diyorum, çünkü bir kısım seçmen her şeye rağmen İmamoğlu’nun cumhurbaşkanı adayı olması gerektiğini, seçim kazanmanın başka yolu olmadığını savundu, hatta öne çıkıp her şeye ve herkese rağmen aday olmadığı için de İmamoğlu’na gönül koydu. Seçimlerin kaybedilmesi ise bu kesimin “biz demiştik” duygusunu besledi.  

İmamoğlu destekçileri seçim sonrası İmamoğlu’ndan beklentilerini tekrar gündeme getirdiler ve İmamoğlu’nun en azından bu kez öne çıkmasını ve muhalif enerjiyi toparlayıp liderlik etmesiyle ilgili taleplerini ifade etmeye başladılar. Bugün İmamoğlu destekçilerinin iki temel talebi var: Muhalefette ciddi bir değişim olması ve İmamoğlu’nun kararlı ve net bir biçimde bu değişime liderlik edeceğini ilan etmesi.

Bu seçmen talebine karşılık olarak İmamoğlu, seçimin hemen arkasından CHP’de değişimin şart olduğuyla ilgili bir açıklama yaptı. Ardından “iktidar için değişim” isimli bir web sitesi kurdu ve bu site yoluyla seçmenin değişim talebini toplamaya yönelik bir adım attı. Bu önemli bir adımdı, çünkü değişimin parametrelerinin yukarıdan aşağıya değil, aşağıdan yukarıya belirlenmesi gerektiğini vurguluyordu. Daha sonra İmamoğlu sosyal medya yoluyla, bu siteye girilen verilerin analiz edildiği ve önemli sonuçlara ulaşıldığı bilgisini paylaştı.

Peki, seçmen ne istiyordu, ihtiyacı neydi? İmamoğlu seçmenin ihtiyaçlarını karşılamak için ne yapacak, bunca yıkım sonrası seçmeni hangi hayalle ayağa kaldıracak ve yeniden siyasete çağıracaktı? İmamoğlu bu sorulara cevap vermek amacıyla bir gazetede köşe yazısı yayınladı. Geçtiğimiz günlerde de, kısa vadede önceliğinin CHP genel başkanlığı değil bir kez daha İstanbul belediye başkanlığı adaylığı olduğunu ortaya koyan bir konuşma yaptı.

Köşe yazısından başlayacak olursak, oldukça kapsamlı ve entelektüel açıdan da zengin bir yazıydı. Diğer yandan, “less is more” şiarıyla, daha kısa veya daha az konu başlığına odaklı seslenişlerin seçmende daha etkili olabileceği söylenebilir veya en güçlü yanlarından biri seçmenle kurduğu kanlı canlı iletişim olan bir liderin kendini ifade etmek için neden yazılı iletişimi tercih ettiği sorgulanabilir. 

İMAMOĞLU SEÇMENLE DOĞRUDAN İLETİŞİM KANALINI CANLANDIRMALI VE SEÇMENİYLE DUYGU BAĞINI TAZELEMELİ

Bu çerçevede, 15 Ağustos’ta Haliç Kongre Merkezi’nde “İstanbul’u bir kez daha savunmak için yola çıkıyorum” dediği konuşması İmamoğlu’nun fiziksel performansına alan açması açısından iyi bir fırsattı. Fakat orada da seçmen, zihnindeki sorulara istediği kadar doğrudan ve net bir yanıt alabildi mi emin değilim. İmamoğlu CHP genel başkanı olmak yerine bir dönem daha belediye başkanlığı için mücadele edeceği sinyalini verdi. Bu netleşme adına önemliydi. Ama konuşmanın geri kalanı daha iyi kullanılabilir, yurt çapında tüm dikkatlerin kendinde olduğu bir konuşmada daha vurucu mesajlar verilebilir, ilham verici, sürükleyici çağrılar yapılabilirdi. 

Bana göre seçmenin bugün İmamoğlu’yla olan ilişkisi bir parça asimetrik bir hal almış durumda. Seçmenin ondan talepleri çok, çünkü onun bu talepleri karşılayabilecek potansiyele sahip olduğuna inanıyorlar, ama ondan istedikleri tepkiyi de sanki bir türlü tam olarak alamamış, duymak istedikleri sözü tam duyamamış hissediyorlar. Bu durum İmamoğlu’yla seçmeni arasında bir gerginlik potansiyeli taşıyor. 

Bu sebeple bana göre bugün İmamoğlu seçmenle doğrudan iletişim kanalını canlandırmalı ve seçmeniyle duygu bağını tazelemeli. Bu, bir yandan seçmenin cevap beklediği konulara mümkün olduğunca net yanıtlar vermeyi, bir yandan da seçmenini yeniden heyecanlandıracak bir vizyon sunmayı gerektiriyor.  

İmamoğlu eğer CHP’nin tek sorununun liderlik ve parti içi demokrasi eksikliği olduğunu düşünmüyorsa, partinin ülke sorunlarıyla ilgili tespitlerinde ne gibi düzeltmeler yapılması gerektiği, akabinde partinin ajandasının ne şekilde güncellenmesi gerektiği gibi konularda görüşlerini paylaşmaktan fayda görebilir. Burada seçmene uzun, detaylı bir yol haritası sunmaktan bahsetmiyorum. Tıpkı bir rüya ya da güzel bir kitap gibi, başarılı siyasetçilerin konuşmalarından sonra da, içeriğe dair tüm ayrıntıları hatırlamasak da, bizde yarattıkları duygusal etkiyi veya hayata bakışımızda yarattıkları değişimi hatırlarız. Örneğin İmamoğlu’nun 2019 Mayıs’ında yaptığı meşhur “Yolumuz uzun, heyecanımız yüksek” konuşması gibi. İmamoğlu’nun bugün ciddi bir apatiye sürüklenmek üzere olan seçmene yeniden bu duyguyu yaşatması bana göre önemli ve gerekli. 

CHP SEÇMENİ SEÇİM ÖNCESİ İKTİDARA DÖNÜK OLAN ÖFKESİNİ, SEÇİM SONRASI KENDİ PARTİSİNE YÖNELTTİ

Tartışmaların bir tarafında yer alan kurumsal muhalefetin dışında olan toplumsal muhalefet ve özelde CHP seçmeni değişim ve yenilenme tartışmalarından sizce nasıl etkileniyor? Görebildiğiniz kadarıyla, toplumsal muhalefetin 2024 yerel seçimlerine yönelik tutumu ve motivasyonu nedir, seçim yaklaştıkça bu nereye evrilebilir?

CHP seçmeni seçim öncesi iktidara dönük olan öfkesini seçim sonrası kendi partisine yöneltti. 3 ay önce oy verdiği siyasetçileri bugün ekranda görünce kanal değiştirir hale geldi. Bu duruma gelinmesinde birkaç sebep var.

Öncelikle, seçim öncesi hem değişim talebi çok yükselmişti hem de değişimin gerçekleşeceğine olan inanç yüksekti. Evet, eşit rekabet ortamı yoktu ve iktidarın avantajı büyüktü ama bilhassa ekonomik koşulların aşırı olumsuz seyretmesi hem değişim talebini çok yükseltiyor hem de ekonomik krizlerin iktidarları sarstığına yönelik kabuller sebebiyle, değişim ihtimalini yüksek gösteriyordu. Bu sebeple muhalefetin seçimi kaybetmesi büyük hayal kırıklığı yarattı, değişim talebi havada asılı kaldı.

Bu aşamada seçmenin değişim talebi kendi partisine yöneldi. Bir şeyler değişmeliydi, bir daha bu derece elverişli koşullarda bile seçim kazanamamak gibi bir deneyim yaşanmamalıydı. Yeni bir lider, yeni bir yol, yeni bir söz lazımdı.  

Değişim talebini partisine yönelten CHP’li seçmen ikinci büyük hayal kırıklığını yaşadı. Kılıçdaroğlu bu taleplere pek de ilgi göstermiyor, ortada bu kadar da abartılacak bir durum göremiyor gibiydi. Seçimler zaten adil değildi. Bu kadarına da şükürdü. Yıkılmak şöyle dursun sevinilmeliydi bile.

Kılıçdaroğlu’nun seçim sonrası sergilediği duygu durumu, seçmenin duygu durumundan o kadar farklıydı ki asıl büyük kırılma bu noktada oldu. Yani, Özgür Özel’in ifadesiyle “duygusal kopuş”, esas bu ikinci aşamada, CHP’deki “genel merkezci” grubun seçim kaybına verdiği tepki, daha doğrusu tepkisizlik sonrası oldu. Özellikle Kılıçdaroğlu adaylığıyla ilgili başından beri rezervasyonu olan kitlelerde bu tepki çok arttı.

İKTİDARI VE PARTİSİNİ DEĞİŞTİREMEYEN CHP SEÇMENİNDE “TESİR EDEMEME” DUYGUSU BÜYÜYEREK APATİYE DÖNÜŞTÜ

Ne iktidarı ne partisini değiştirebilen CHP seçmeninde “tesir edememe” duygusu hızla büyüyerek apatiye dönüşmeye başladı. Bana göre, bu ikinci kırılma ve beraberinde gelen apati çok alarm verici; çünkü apati, öfke gibi kısa akisli bir duygu değil; uzun soluklu olma ihtimali yüksek. Elimizde buna yönelik bazı somut göstergeler de var. Örneğin bazı anketlerde CHP’nin oyu Mayıs sonrası düşmüş görünüyor. Keza, CHP ilçe kongreleri oldukça cansız geçiyor. Bütün bunlar apati konusundaki kaygımı destekliyor. Bu gidişatı ancak seçmenle yeniden bağ kurabilecek, ilham ve umut verebilecek bir yeni hareket tersine çevirebilir diye düşünüyorum. Aksi halde 2024 seçimlerinde apatinin ilk sonuçlarını görebiliriz. 2023’te kazançtan kaybetmişti CHP. 2024’te İstanbul ve Ankara gibi şehirleri kaybederse ise mevzi kaybetmiş olacak ki partinin bunu atlatması pek kolay olmaz.