Kasım Süleymani’nin İran için anlamı neydi?

Kasım Süleymani’nin suikastı, İranlı komutanın ölümünün Tahran’ın çıkarlarına ve yayılmacı arzularına bir darbe olup olmadığı üzerine bir tartışma başlattı. Hiç şüphe yok ki, Süleymani tarafından yönetilen İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı seçkin Kudüs Gücü bir kişiden büyüktür ve bu nedenle bölge genelinde ölümcül etki ile işlevini sürdürmeye devam edecektir. Fakat komutandan ziyade bir siyasi üst akıl olarak Süleymani’nin İslam Cumhuriyeti tarafından derinden özleneceği çok açık. Süleymani’nin vekâlet savaşına yaklaşımı, kusursuz askeri ve stratejik zekasını mütevazi ve karizmatik kişiliği ile birleştirdi. Onun kişisel etkisi İran’ın bölgesel nüfuzunda merkezi bir rol oynamaktaydı. Ayrıca, on yıllardır süren ve ABD’nin Irak işgali sırasında en az 600 ABD’li kişinin ölümleri de dahil olmak üzere yüz binlerce ölümle sonuçlanan saldırılarda sıklıkla kanlı bir savaşçı olarak farz ediliyordu.

Süleymani’nin öldürülmesi, İran’ın bölgesel politikası ve ABD-İran rekabetinin yeni aşaması için ne ifade ediyor?

İran Devrim Muhafızları Ordusu gücünü genişletti ve kırk yıl boyunca rejimin bölgedeki etkisini artırabilecek veya rakiplerini zayıflatabilecek silahlı grupları besleyerek ve kaynaklarını sistematik olarak onlara aktararak son yirmi yılda ortaya çıkan bölgesel dönüşüm sırasında galip geldi. Bu 40 yıllık tecrübe, İran’ıIn rakiplerinin hala Tahran’la baş etmeye çalıştığı asimetrik bir savaş yaklaşımının denemeler ve yanılmaları eşliğinde gelişti. Bu tecrübenin ortaya çıkardığı kurumsallaşmış vekalet savaşı tarzının Süleymani sonrasında da Ortadoğu’da İran tarafından sürdürülebileceğini gösteriyor.

Bu nedenle, İran’ın bölgesel duruşunda herhangi bir değişiklik olmaması muhtemeldir ve bu da beklenen ABD-İran rekabetinin birden fazla çatışma sahnesinlerinde devam etmesi anlamına gelir. İran’a göre, kendisine karşı varoluşsal tehditler haline gelebilecek çatışma bölgelerine ve siyasi sahnelere müdahil olması yayılmacı tutkuları, yayılmacı arzularının kaynağını oluşturuyor. Bu mantığı kullanarak, İran’ın herhangi bir büyük dış politika değişikliğine uğraması düşünülemez.

İran’ın bölgesel politika ve ittifak ağı açısından değerlendirildiğinde Süleymani’nin yeri ne kadar kolay doldurulabilir?

İran’ın ortaya koyduğu milis ağı ve altyapısı, çok sayıda zorlukla karmaşıklaşan düzeyde sıkışık ve son derece değişken politik arenalardır. Bu da çoklu çatışma sahneleri çapında on binlerce kişiden oluşan bir vekalet savaş(çı) ağının ön saflarında, komuta edici, bu ağı yönetebilen, sürdüren ve ayakta tutan bir figürüne sahip olmayı zorunlu kılıyor. Süleymani’yi kaybetmek, aynı zamanda, anlaşmazlıklara arabuluculuk yapma, ulusal politikaları şekillendirme ve yerel veya dış tehditlere karşı koyma becerisi gibi on yıllar boyunca inşa edilen kişiselleştirilmiş ilişkileri kaybetmek anlamına geliyor. Bu nedenle, İran’ın generalin yerini doldurması on yıllar sürebilir.

İran Süleymani’nin öldürülmesine nasıl misillemede bulundu? İran’ın tepkisinin doğasını hangi dinamikler şekillendiriyor?

İran’ın tepkisi suikasttan daha büyük olmasa da aynı saldırıya benzer bir tepki olacak. Ancak İran aynı zamanda stratejik olarak sabırlı, bu yüzden İran’ın gerçek misillemesinin gerçekleşmesi aylar hatta yıllar alabilir ve o zaman bile İran hükümeti, saldırının kendisi tarafından gerçekleştirildiğini ya da emredildiğini inkar edebilir. Bu büyük bir ekonomik krizin ortasındaki ABD’den ve rejimin meşruiyet krizinden dolayı içeride önemli ve ezici bir tepki çekebilir.

İran misillemesinde nereleri hedef alacak? Karşı karşıya olduğu riskler nelerdir?

İran, ABD’nin kendisi adına savaşan grupları kontrol altına alma veya ortadan kaldırma amaçlı daha geniş bir kökten kurutma kampanyası olasılığıyla karşı karşıya bulunuyor. Gerçek misilleme saldırısının büyüklüğüne ve kapsamına bağlı olarak, ABD’nin İran topraklarına doğrudan müdahale olasılığıyla bile karşı karşıya kalabilir. Böylece misilleme yanıtını buna göre dikkatlice ölçerek verecek ve misilleme saldırısının sorumluluğunu kendisi adına vekaleten savaşan gruplara aktaracaktır. Bununla birlikte İran’ın, ABD politikasının öngörülebilirliğine artık güvenmiyor olma ikilemi ile de karşı karşıya olduğu belirtiliyor. Önceki yönetimlerin aksine, Trump yönetimi uzun süredir düşmana karşı güç kullanımına çok daha açık ve önceki yönetimden farklı olarak, vekaleten eylem yapan grupların misilleme amaçlı saldırılarını doğrudan İran’a atfedebilir.

Çeviri: Esra Subaşı