Her Durumda Mağdur Yahudiler Söylemi Nasıl Oluştu?

Nazi Almanya’sının Yahudilere yönelik sistematik soykırımı, milyonlarca insanın acımasızca katledilmesine ve birçok Yahudi ailenin trajik bir şekilde yok olmasına neden olmuştur. Avrupa’da yaşanan bu topluca yok edilme tehdidi, İkinci Dünya Savaşı’nın bitmesiyle galip devletlerde ve özellikle Almanya’da Yahudi halkına karşı bir vicdan borcu oluşturmuştur. Bu trajik olay ve vicdan borcu, Yahudi toplumunun tarihsel olarak ezilen bir millet olarak algılanmasına ve dolayısıyla onlara karşı koruma güdüsüyle hareket edilmesine katkıda bulunmuştur. İsrail Devleti de bu arka plan üzerine kurulmuştur. 

Holokost’u anlatan yüzlerce film ve kitap da bu anının ve ezilmişliğin taze tutulmasına yardım etmiştir. Bu filmlerden çok bilinenleri hatırlamak istersek; Schindler’in Listesi (Schindler’s List), Hayat Güzeldir (Life is Beautiful), Piyanist (The Pianist), Anne Frank’ın Hatıra Defteri’ni (The Diary of Anne Frank) sıralayabiliriz. 2023 yılında vizyona giren Zone of Interest (Türkçe’ye İlgi Alanı olarak çevrildi) adlı, birçok dalda Oscar ödülüne layık görülen film de bir diğer örnektir. Bu liste çok çok daha genişletilebilir. Bu filmleri izleyen veya yaşananlar hakkında fikri olan birçok insan Yahudilerin de güvende olabileceği bir toprak parçasına ihtiyaç duyduğu sonucunu çıkarmaktadır. Bu da İsrail lehine olan desteğin süregelmesinin nedenini oluşturmaktadır. 

Ancak Holokost’tan sonra Yahudilerin Filistin’e göçü ve oradaki yerli halk ile yaşanan gerilimler, yerel halkın topraklarından çıkarılması ile ilgili bilgi içeren birkaç kısa film dışında büyük ses getiren herhangi bir film çekilmemiştir. Çünkü burada anlatılabilecek bir mağduriyet hikâyesinde mağdur olanlar değil, mağduriyete sebep olanlar bazı Yahudilerdir. Yahudilerin bir toprak parçasına olan ihtiyacının sadece Yahudiler için bir devlet olarak tanımlanması, sistematik olarak göç ettikleri Filistin’de yaşayan Müslüman ve Hristiyan halkın haklarının gasp edilmesine neden olmuştur. 1967’den bu yana devam eden bu gasp ise birçok mecrada üstü örtülmüş ve Yahudi halkının yaşadığı Holokost’un gölgesinde kalmış veya bırakılmış ve yeterince konuşulmaya veya anlatılmaya layık görülmemiştir. 

Mağduriyet Propagandasında Paranın Rolü

Elbette bu söylemin canlı tutulmasının önemli ekonomik de gerekçeleri var. Nazi Almanya’sında ölen birçok başka milletten insan da olmasına rağmen tazminat sadece İsrail Devleti’ne ve Nazilerden zarar gören Yahudilere ödenmiştir (Honig, 1954). Batı Almanya, Nazi zulmüne maruz kalmayı telafi etmek için yaklaşık 2 milyar dolar (8 milyar Alman markı) tutarında yükümlülük üstlenmiştir. Benzer şekilde, Batı Almanya 1953 tarihli iç tazminat kanunu, ırksal, dinî ve siyasi zulüm nedeniyle bedensel kayıp, özgürlük ve mülk kaybı ve mesleki kariyere zarar verilmesi durumunda kişilere tazminat ödenmesi için 952 milyon dolar sağlamıştır. Toplama kamplarında bulunan kişilere her ay hapis cezası için 35,70 dolar ödenmesi ve mağdurlardan hayatta kalanlara emekli maaşı ödenmesi öngörülmüştür (Britannica, 2023). 1953’te Batı Almanya, 1951’in sonuna kadar daha önce Üçüncü Reich tarafından kontrol edilen ülkelerden göç etmiş olan 500 bin Yahudi’nin yeniden yerleştirilmesinin maliyeti için İsrail Devleti’ne yaklaşık 715 milyon dolar ödemeyi kabul etmiştir. Bu para hiç azımsanmayacak kadar büyüktür ve İsrail’in inşasında önemli rol oynamıştır (Lewan, 1975). 

1966’da, bir Alman televizyonunda Federal Almanya’nın ilk şansölyesi Konrad Adenauer’e Yahudilere ve İsrail Devleti’ne yönelik tazminat politikası sorulmuştur. Almanya’nın tekrar devlet olarak tanınması ve bir nevi yeniden doğuşunda önemli bir rol oynayan Adenauer bu soruya şu yanıtı vermiştir:

“Yahudilere o kadar çok haksızlık yaptık, onlara karşı öyle suçlar işledik ki eğer uluslararası itibarımızı yeniden kazanmak istiyorsak, bunların bir şekilde telafi edilmesi veya onarılması gerekiyordu […]. Ayrıca Yahudilerin bugün bile özellikle Amerika’daki gücü hafife alınmamalıdır” (Marwecki, 2020, s. 15).

Bu ödemeler günümüzde de devam etmektedir. Almanya ile yapılan pazarlıkta tarihsel olarak önemli rol oynayan Almanya’ya Karşı Yahudi Maddi Tazminat Konferansı veya kısa adıyla Tazminat Konferansı (The Conference on Jewish Material Claims Against Germany/Claims Conference) ile 2023 yılında Almanya Ekonomi Bakanlığı ile yapılan pazarlık sonucu 2024 yılında Holokost’tan kurtulanların evde bakım hizmetleri için 888,9 milyon dolar sağlanması planlanmıştır. 128 binden fazla Holokost mağdurunun, aslında 2023 yılında ödemesinin bitmesinin planlandığı, yapılan pazarlıklar sonucu 2027’ye kadar uzatılan Zorluk Fonu kapsamında tek seferlik bir ödeme alması öngörülmüştür. Bu miktar, 2024 için kişi başına 1.250 euro olarak belirlenmiştir (Claims Conference 2023).

Holokost’un maddi zararının tazminine yönelik yaşanan diğer bir önemli olay, İsviçre bankaları ile Dünya Yahudi Kongresi arasında olmuştur. 1995 yılında Dünya Yahudi Kongresi, Holokost kurbanlarının İsviçre’deki hesaplarında bulunduğunu iddia ettikleri varlıkları geri almak için İsviçre bankalarına karşı bir dava başlattı. Bu davalar aslen Amerikan federal mahkemelerinde başlatıldı. Davalar, class suit olarak adlandırılan toplu davalar idi. İsviçre bankaları bu hesaplar ile ilgili soruşturma başlatıp bu konuda önemli bir rapor olan Volcker Raporu ile aslında tespit edilebilen mal varlıklarının talep edilenden çok daha düşük olduğunu göstermesine rağmen Yahudi tarafını temsil edenler yüksek tutar içeren taleplerinden vazgeçmediler. Bunun üzerine zamanın İsviçre Devlet Başkanı Jean-Pascal Delamuraz, Holokost kurbanlarının İsviçre banka hesaplarında bırakıldığına inanılan mevduatlardan bir tazminat fonu oluşturulması talebini “şantaj” olarak tanımlamıştı (Kabel, 1997). Buna karşılık, Dünya Yahudi Tazminat Örgütü Başkanı Israel Zinger, İsviçre bankalarının bu tazminatı ödememesi durumunda, Yahudi örgütlerinin dünyadaki Yahudilere İsviçre banka hesaplarındaki varlıklarını çekmeleri yönünde telkinde bulmayı değerlendirdiklerini ifade etmiştir (Associated Press, 1997). Aslında bu tam anlamıyla İsviçre bankalarına bir gözdağından başka bir şey değildi. Çok geçmenden, İsviçre bankaları, 1998 yılında karşılarındaki tüm iddiaların 1,25 milyar dolarlık bir anlaşmayla sona ermesini kabul etti veya etmek zorunda kaldı. Bu da İsviçre’de sıradan halk arasında da Yahudilerin şantaj yaptığı algısını perçinledi. Ayrıca, elde edilen para Norman Finkelstein’in tespitlerine göre Holokost’tan hayatta kalanlara 2000’li yılların başı itibarıyla ulaştırılmamış ve davaya taraf olan Yahudi haklarını temsil ettiğini iddia eden kuruluşların hesaplarında kalmıştır (Finkelstein, 2003). 

Bu tazminat talepleri Almanya’nın ve İsviçre’nin ödedikleri ile de sınırlı kalmadı ve Polonya’da da Yahudi eski mülk sahipleri ve onların torunları tazminat için kampanya yürüttüler. Bu talepler Polonya’da mülk sahiplerinin belirsizleşmesine neden olduğu için 2015 yılında Polonya Anayasa Mahkemesi, mülkiyet haklarıyla ilgili idari kararlara artık itiraz edilemeyecek belirli süreler olması gerektiğine karar verdi. 2021 yılında bu karar meclisten geçerek yasa haline dönüşünce, hem dönemin İsrail Başbakanı Naftali Benett hem de Yair Lapid yasayı kınadı ve tahmin edilebileceği gibi yasanın ‘antisemitik’ olduğunu iddia etti; hatta Lapid bir adım daha ileri giderek Polonya’ya karşı atılacak adımları ABD ile değerlendirecekleri tehdidinde bulunmayı da ihmal etmedi (Reuters, 2021). 

Her ne kadar Almanya Devleti’nden sürekli alınan tazminatlar ile İsviçre banklarından alınan paralar yanında küçük de kalsa, Holokost’u anlatan filmlerden elde edilen gişe hasılatının ve kitaplardan elde edilen gelirin ekonomik büyüklüğünü atlamamak gerek. 

Bunlarla beraber, İsrail’in yerleştirilmeye çalıştığı Filistin coğrafyasında gördüğü tepki ile beraber kendini konumlandırdığı her daim mağdur pozisyonu, Amerikan Devleti’nden hiç bitmeyen kaynaklar almasına da imkân vermiştir. Çünkü devamlı dolaşımda tutulan mağdur Yahudiler söylemi, Amerikan halkının Amerikan Kongresi’nin İsrail’e verdiği kayıtsız şartsız hem diplomatik hem de ekonomik desteğin sorgulanmamasına neden olmaktaydı. 1946-2023 yılları arasında İsrail, ABD’den ekonomik ve askeri yardım kapsamında (enflasyona göre düzeltilmiş) yaklaşık 300 milyar dolar almıştır (Council on Foreign Relations, 2024). Bu miktar ile İsrail Amerikan yardımlarından en fazla yararlanan ülke konumundadır. 7 Ekim’den sonra yaşanan katliama rağmen, Amerikan Devleti İsrail’e yardımlarını kesmeyip aksine artırmıştır. Nisan ayında İsrail’e Gazze’deki savaşı için 17 milyar dolarlık bir yardım paketi, Amerikan Başkanı tarafından imzalanarak onaylanmıştır (Al Jazeera, 2024). 

Finkelstein, Yahudilerin ve Holokost’ta yaşanan acıların çeşitli yollarla paraya dönüştürülmesine bütün olarak ‘Holokost Endüstrisi’ adını vermektedir (Finkelstein, 2003). 

Burada işaret edilmek istenen husus, Holokost konulu filmleri veya kitapları şeytanlaştırmak elbette değildir. Bu konuyu işleyen filmleri çekenlerin hepsinin belli bir amacın parçası olarak hareket ettiğini söylemek haksızlık olur. Hatta Zone of Interest filminin yapımcısı Jonathan Glazer ve Naomi Klein, Yahudiliklerinin ve Holokost’un kullanılmasını reddettiklerini çeşitli platformlarda açıklamaktadır (The Guardian, 2024). Gerçekten İsviçre bankalarında veya Polonya topraklarında malları ve paraları kalan Yahudilerin kayıpları da yadsınamaz. Fakat bu paralar Finkelstein’in tespitlerine göre Yahudi güç gruplarının elinde toplanıp Holokost’tan zarar görenlere zaten gitmemektedir. 

Bütün bunlar, İsrail’in Hamas’a atfettiği insanları kalkan yaptığı iddiasının kökeni ile ilgili de bir fikir vermektedir. Nitekim Hitler mezalimini yaşayan insanların asıl nasıl kalkan veya bir silah olarak kullanıldığı da birçok insanın dikkatinden kaçmamaktadır.  

Referanslar

Al Jazeera (2024). Biden signs law securing billions in US aid for Ukraine, Israel. https://www.aljazeera.com/news/2024/4/24/biden-signs-law-securing-billions-in-us-aid-for-ukraine-israel

Associated Press (1997). Israel- Threat to withdraw assets from Swiss banks. https://www.youtube.com/watch?v=XzNhH5YqyBA

Britannica (2023). Reparations. https://www.britannica.com/topic/reparations#ref344107

Claims Conference (2023). Holocaust Survivors Will Continue to Receive Additional One-Time Payments from the German Government Until 2027 As a Result of Claims Conference Negotiations. https://www.claimscon.org/2023/06/holocaust-survivors-will-continue-to-receive-additional-one-time-payments-from-the-german-government-until-2027-as-a-result-of-claims-conference-negotiations/

Council on Foreign Relations (2024). U.S. Aid to Israel in Four Charts. https://www.cfr.org/article/us-aid-israel-four-charts

Finkelstein, N. G. (2003). The Holocaust industry: Reflections on the exploitation of Jewish suffering: Verso.

Honig, F. (1954). The reparations agreement between Israel and the Federal Republic of Germany. American Journal of International Law, 48(4), 564-578. 

Kabel, M. (1997). Swiss President Calls Demands ‘Blackmail’. https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1997/01/01/swiss-president-calls-demands-blackmail/6de002ec-e004-4900-8e3e-882f35efdda3/

Lewan, K. M. (1975). How West Germany Helped to Build Israel. Journal of Palestine Studies, 4(4), 41-64. 

Marwecki, D. (2020). Germany and Israel: Whitewashing and Statebuilding: Oxford University Press.

Reuters. (2021). Israel furious as Poland’s president signs bill to limit property claims. https://www.reuters.com/world/europe/polands-president-signs-bill-limit-ww2-property-restitution-claims-2021-08-14/

The Guardian. (2024). Jonathan Glazer’s Oscars speech resonates deeply. https://www.theguardian.com/film/2024/mar/21/jonathan-glazers-oscars-speech-resonates-deeply