COVID-19 pandemisi küresel krizlerin küresel çözümler gerektirdiğini en net gösteren örnek oldu. Nisan’da benzeri görülmemiş bir küresel sağlık kriziyle karşı karşıya kalan uluslararası kamuoyu İngiltere Başbakanı Boris Johnson’ın “yeni bir küresel sağlık dayanışması” diyerek selamladığı çabada bir araya geldi. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) dünya liderlerinin korona virüsü aşısı için birlikte çalışıp araştırma, tedavi ve ilaçları küresel çapta paylaşmayı kabul ettiği bir sanal toplantıya öncülük etti. Bunu Mayıs’ta AB’nin ev sahipliği yaptığı liderlerin COVID-19 aşı ve terapilerinin araştırılması için yaklaşık 7,4 milyar avro taahhüt edip bu paranın aşının fakir ülkelere zamanında ve adilce dağıtılması için kullanılacağı sözünü verdiği başka bir sanal zirve takip etti.

Fakat COVID-19 pandemisi sadece bir küresel sağlık krizi değil. Virüsün yayılmasını önlemek amacıyla alınan (okulların kapatılması gibi) önlemler her yerde ama özellikle de en yoksul ülkelerde çocukların hayatları üzerinde yıkıcı etkilerde bulunuyor. Okulların kapatılması kız çocukları için küçük yaşta evlilik riskini arttırıyor. Care International kurumuna göre zaten pandemi öncesinde bile kız çocuklarının yaklaşık yarısının 18 yaşından önce evlendirildiği Malawi’nin bazı kesimlerinde bu risk iki katına çıktı. Uluslararası Kurtarma Komitesi verilerine göre Kenya’da ergenlik dönemi hamilelik vakaları ani artış gösterirken Kuzey Kenya’nın bazı bölgelerinde ergen hamileliğinde geçen yılın aynı dönemine göre üç kat artış yaşandı. Mülteci kamplarında yaşayan kız çocukları özellikle risk altında: Kakuma mülteci kampında Haziran 2020’de 62 hamilelik rapor edildi– geçen yıl Haziran’da bu sayı 8’di.

Bir ay önce Çocukları Kurtar fonu Eğitimimizi Kurtar projemizi başlatarak okulların kapanmasının dünya genelinde çocuklar üzerindeki etkilerini vurguladı. En yoksul ve en korunmasız çocukların okula hiç dönememe riskiyle karşı karşıya olduğu uyarısında bulunduk. Tahminlerimize göre pandeminin ekonomik sonuçları ve artan çocuk yoksulluğu nedeniyle yaklaşık 10 milyon çocuk okula dönemeyebilir.

Örneğin Uganda’daki ekibimiz çalıştığımız bazı bölgelerde ergenlik dönemi gebeliklerin iki katına çıktığını, çocuk işçiliğinin, çocuk yaşta evliliğin ve çocuklara yönelik şiddet kayıtlarının arttığını raporladı. Mart sonundan bu yana Uganda’da 600.000 mülteci çocuğun da aralarında bulunduğu 15 milyon çocuk okula gidemedi. Uganda’nın 136 ilçesinin 85’inde ise hiçbir COVID-19 vakası kaydedilmedi.

Şu anda eğitime yatırım yapmak savunmasız çocukların hayatlarını korumak için önem arz ediyor. Ama şu ana kadar uluslararası kamuoyu şimdi pandemiyle daha da kötüleşen devasa öğrenme krizini ve eğitimin toparlanma için ne kadar önemli olduğunu yeterince dikkate almadı. Bu da eğitim alanında sınırlı eyleme ve şimdiye kadar sarsıcı derecede yatırımsızlığa yol açtı.

Global Partnership for Education (Eğitim için Küresel Ortaklık) COVID-19 sorununa karşı hızla harekete geçerek gelişmekte olan ülkelerin pandeminin acil ve uzun vadeli etkileriyle baş edebilmesine katkı sağlamak için 500 milyon dolar ayırdı. Education Cannot Wait (Eğitim Bekleyemez) fonu ise 50 milyon dolarlık acil eylem fonu için bağışçılarına yardım çağrısında bulundu ama şimdiye kadar bu tutarın sadece yarısından biraz fazlası toplanabildi. Dünya çapındaki milyonlarca çocuğu bekleyen riskler dikkate alındığında, bunlar, gereken aciliyette müdahale edilmediğinin endişe verici göstergeleri.

Fakat bu sadece parayla ilgili değil. Uluslararası kamuoyunun küresel eğitim mimarisini güçlendirip COVID-19 krizi ve daha geniş öğrenme krizine yönelik acil eylem planını hayata geçirmek için daha büyük koordineli bir çaba göstermesi gerekiyor.

Çocukları Kurtar Fonu, önümüzdeki 12-18 ay süresince somut eylemlere, özellikle de tüm çocukların okula dönüp kaybettikleri öğrenimi geri kazanmaları amacıyla desteklenmesine odaklanan küresel bir COVID-19 eğitim eylem planı için çağrıda bulunuyor. Bu plan ulusal hükümetlerin tüm çocukların ama özellikle de en çok dışlanmış olanların güvenle okula dönmelerini desteklemek amacıyla uygulamaları gereken hedeflenen müdahaleleri belirlemelidir. Bunlar arasında amaca yönelik nakit aktarımı, öğrenim kaybını belirlemek için okula dönüldüğünde yapılacak öğrenim değerlendirmeleri ve uygun telafi dersleri, okullarda hijyen birimleri ve okulların yeniden açılmasını teşvik edecek yerel ve mahalle merkezli ‘okula dönüş’ kampanyaları yer alabilir. Bu planın tam maliyetinin belirlenip hem ikili hem de çok taraflı bağışçıların desteğinin alınması gerekir.

Ayrıca geçen hafta BM Küresel Eğitim Özel Temsilcisi Gordon Brown öncülüğünde hazırlanan ve yaklaşık 300 eski ve mevcut dünya liderinin ve uzmanın imzaladığı, eğitim krizine yönelik büyük küresel adımların atılması ihtiyacını vurgulayan bir mektup yayınlandı. Ancak bu çabaların gerçek değişimi sağlayabilecek kişiler tarafından duyulmayıp sadece dar bir çevreyle sınırlı kalma riski var.

Bu krizden çıkmamız aşılarla sınırlı olmayan küresel işbirliği ve liderlik gerektiriyor. Bugün acil ve koordineli küresel adımlar atılmazsa bu benzeri görülmemiş bir eğitim krizine yol açar. Öyle ki COVID neslinin geleceğine uzun vadeli zararlar verebilir.

Bu yazı 26 Ağustos 2020 tarihinde UNESCO GEM Report Blog sitesinde yayınlanmış olup Mustafa Kaymaz tarafından Perspektif için çevrilmiştir. Yazının orijinal linki için burayı tıklayınız.