Mülakat: Perspektif

Ortadoğu’da tansiyonun hiç düşmediği bir dönemde, İsrail’in İran’a yönelik son saldırıları hem askerî boyutları hem de yarattığı siyasal sonuçlarla dikkat çekiyor. Bu saldırılar, İran’ın askerî komuta kademesini, stratejik altyapısını ve nükleer kapasitesini doğrudan hedef almasıyla bölgede daha derin bir kırılma noktasına işaret ediyor. İsrail’in, İran’ın kalbine kadar sızabilmesi, Tahran, İsfahan, Kirmanşah gibi şehirlerde askerî ve nükleer tesisleri vurabilmesi, sadece İran’ın güvenlik mimarisine değil, aynı zamanda bölgesel caydırıcılığına çok daha ağır bir darbe vurmuş durumda.

İsrail’in İran’a yönelik saldırılarını, ülkenin en yetkin İran uzmanlarından biri olan Serhan Afacan’la masaya yatırdık. Operasyonel detaylardan jeopolitik yansımaya, İran iç siyasetinden Türkiye’nin tutumuna kadar geniş bir perspektifte, yaşananları derinlikli bir analizle ele alıyoruz. 

SALDIRILAR ÇOK KATMANLI BİR ASKERÎ HAREKÂTI VE DİPLOMATİK ZEMİNDE ÇEŞİTLİ MESAJLARI İÇERİYOR

Saldırılar nasıl gerçekleştirildi ve İran neyle karşı karşıya kaldı? 

İsrail’in İran’a yönelik son saldırıları, hem bölgesel güvenlik dengeleri açısından hem de İran’ın iç güvenliği bakımından önemli sonuçlar doğurabilecek nitelikte. Saldırılar çok katmanlı bir askerî harekâtı ve diplomatik zeminde çeşitli mesajları içeriyor. İsrail’in saldırıları dalgalar hâlinde gerçekleştirildi ve saldırıların bir bölümünde İsrail jetlerinin Tahran semalarında uçtuğu görüldü. Bunun yanı sıra yalnızca Tahran değil, Tebriz, İsfahan ve Kirmanşah gibi farklı şehirler de hedef alındı. İsfahan’da İran’ın en önemli nükleer tesislerinden Natanz vuruldu, Kirmanşah’ta füze depoları hedef alındı. Tebriz’de de İran’a ait askeri alanlar da İsrail’in vurduğu yerler arasında.

Söz konusu saldırılar yalnızca altyapıyı değil, aynı zamanda İran’ın üst düzey askeri kadrolarını da hedef aldı. İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri, Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) Genel Komutanı Hüseyin Selami ve DMO Hava-Uzay Kuvvetleri Komutanı Emir Ali Hacızade gibi askerlerin yanı sıra Eski Atom Kurumu Başkanı Feridon Abbasi ve nükleer bilimci ve Azad Üniversitesi Rektörü Muhammed Mehdi Tehrançi İsrail tarafından öldürülen isimler arasında bulunuyor. Bu kayıplar, İran’ın askerî istihbarat ve güvenlik kapasitesinde ciddi bir zafiyeti gözler önüne seriyor.

Saldırıların amacı neydi?

İsrail, İran’ı, Lübnan’a yönelik geçmiş saldırılarda olduğu gibi “rahatlıkla” vurdu. İsrail’in saldırılarının doğrudan rejimin “üst aklını” hedef aldığı ve sembolik değil operasyonel değeri olan isimleri ortadan kaldırmayı amaçladığı görülüyor. Ayrıca İsrail tarafı, mevcut saldırının bir “ön hamle” olduğunu ve İran’ın karşılık vermesi hâlinde daha ileri gidecekleri mesajını verdi.

Öte yandan İran, saldırıların yalnızca İsrail’den kalkış yapan uçaklarla gerçekleştirilmiş olamayacağını düşünüyor. ABD’nin Irak üzerinden bazı önlemler almış olması, başka ülkelerin de operasyon için kullanılmış olabileceği ihtimalini gündeme getirdi. Bu durum, İran’ın saldırının lojistik boyutunu henüz tam olarak kavrayamadığını ve saldırının nasıl gerçekleştiğini anlamaya çalıştığını gösteriyor.

IRAM Center Başkan Yardımcısı Doç. Dr. Serhan Afacan

Konunun uluslararası boyutuna ilişkin neler söylenebilir? 

Saldırılar, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın İran’ın nükleer yükümlülüklerini ihlal ettiğine dair açıklamasının hemen ardından geldi. Bu durum, İsrail’in saldırıyı uluslararası alanda meşrulaştırma çabası olarak değerlendirildi. Ayrıca, saldırıların yalnızca İsrail tarafından gerçekleştirildiği ve ABD’nin operasyona dâhil olmadığı, Washington tarafından net şekilde ifade edildi. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun İran halkına hitaben yaptığı açıklamada, düşmanlıklarının rejime yönelik olduğunu belirtmesi ve “özgürleşmenin yakın olduğu” yönündeki ifadeleri, İran içindeki muhalif dinamikleri hedef alan bir söylem olarak görüldü.

Süreç nasıl ilerler? 

İran saldırılara gece saatlerinde başlattığı füze saldırılarıyla karşılık vererek özellikle Tel Aviv’de büyük hasar meydana getirdi. Öte yandan, İran ile ABD arasında 15 Haziran Pazar günü Umman’da gerçekleştirilmesi planlanan nükleer müzakerelerin altıncı turu bu saldırı nedeniyle iptal olacaktır. İran’ın ABD’yi doğrudan hedef alması beklenmemektedir. Zira İsrail’in yarattığı yıkımın büyüklüğü göz önüne alındığında, İran’ın ABD ile doğrudan çatışmaya girmesinin sonuçlarını dikkate alacağı değerlendiriliyor. Husiler de ABD ve İsrail’i, İran’a yapılacak saldırıların tüm bölgeyi savaşa sürükleyeceği yönünde uyarmış ancak doğrudan saldırı tehdidinde bulunmadı. Bu bağlamda ABD’nin, Husilerin olası eylemlerini engellemeye çalışacağı düşünülüyor.

TÜRKİYE AÇISINDAN EN ÖNEMLİ HUSUS, GAZZE’DEKİ KATLİAMIN DURMASI VE BÖLGENİN BU ÇATIŞMADAN MÜMKÜN OLAN EN AZ ZARARLA ÇIKMASINI SAĞLAMAK

Türkiye konuya nasıl bakıyor?  

Bu çatışma Türkiye’yi doğrudan ilgilendiren bir gelişme değil. Ancak elbette Türkiye, en üst düzeyde İsrail’in saldırganlığını kınadı ve İsrail’in pervasız tutumunun bölgesel çatışmayı tetikleme riskine dikkat çekti. Nitekim saldırıdan saatler sonra Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Genelkurmay Başkanı Metin Gürak ve MİT Başkanı İbrahim Kalın, İsrail saldırısıyla başlayan süreç ve muhtemel yansımalar için bir araya gelerek değerlendirme yaptı. Sayın Fidan toplantı sonrası yaptığı açıklamada “Diplomasi, savaşın tek alternatifidir” diyerek gerilimin büyümemesi gerektiğini belirtti. Dolayısıyla Türkiye açısından en önemli husus, Gazze’deki İsrail katliamının durması ve Irak başta olmak üzere bölgenin bu çatışmadan mümkün olan en az zararla çıkmasını sağlamak olacaktır.