6 Şubat 2023 tarihinde ülkemiz son yüzyılın en şiddetli depremini yaşamıştır. Yerel saatle 04.17’de meydana gelen Pazarcık (Kahramanmaraş) merkez üslü depremin büyüklüğü 7,7 olarak ölçümlendi. Tam 9 saat 7 dakika sonra yerel saatle 13.24’te meydana gelen Elbistan (Kahramanmaraş) merkez üslü depremin büyüklüğü ise 7,6 idi. Bu, ülkemizde 1939 Erzincan depreminden sonra yaşanan en büyük deprem felaketiydi. Bu büyüklükte art arda iki deprem ise daha önce yaşanmamıştı. 

Ülkemizin en az hazır olduğu deprem konusunda karşılaşılan bu devasa felaket, deprem bölgesindeki bütün dengeleri bozdu ve bir panik havası yarattı. Panik o kadar fazlaydı ki ilk gün neredeyse deprem alanında bir şey yapılamadı. Depremden 10 il etkilenmişti ama Cumhurbaşkanı bölgeye 3.500 asker sevk edildiğini açıkladı. İl başına 350 asker düşüyordu ve bu sayı çok azdı. Bölgede kar yağışı vardı ve yollar kapalıydı. Yolların kapalı olması su, gıda maddeleri gibi temel ihtiyaçların ve yakıt gibi elzem olan bir ihtiyacın karşılanamamasına yol açtı. Haberleşme sistemi çökmüştü ve depremden beş gün sonra bile sorunlar vardı. Elektrik yoktu ve arama-kurtarma çalışmaları için jeneratörler kullanılıyordu. İktidar bir şekilde toparlanıp deprem bölgesinde ihtiyaç duyulan temel hizmetleri (internet) ve malları (çadır ve battaniye gibi) temin edemedi. Kriz merkezi Ankara’da kuruldu ve bölgeden çok uzaktaydı. Arama-kurtarma ekipleri bölgeye geç intikal etti ve bu nedenle çok kıymetli olan depremin ilk saatleri ve ilk gün yeterince değerlendirilemedi. Heba edilen ilk 1,5 günden sonra da bölgeyi rahatlatacak elektrik, yakıt, haberleşme sağlanması gibi konularda zorluklar yaşandı.

Bunları anlatmadaki gaye, bu kadar deprem yaşamamıza rağmen hâlâ belli konularda son derece etkisiz kaldığımız ve yanlış kararlar verdiğimizi hatırlatmaktır. 12 Şubat’ta alınan KYK yurtlarının boşaltılması ve online öğretime geçilmesi kararı da bu yanlış kararlardan birisidir. 

Online Eğitim

Online eğitimle başlayalım. Online öğretimin sorunları bilinmektedir. COVID dönemindeki tecrübe şunu açıkça göstermiştir: Üniversitelerimizin çoğu online öğretime hazır değildir. Üniversiteler teknik olarak hazır olsa bile akademisyenler içerik hazırlamaktan ve bir ekrana konuşmaktan memnun değiller. Öğrenciler de oturup dinleme yerine hoca ve diğer arkadaşları ile etkileşim içerisinde ders yapmak istemektedirler. COVID döneminin bize öğrettiği bu ders maalesef unutulmuş görülmektedir. Belki bu alternatif, çarnaçar kaldığımız bir dönemde başvurabileceğimiz bir seçenek olabilir ancak içinde bulunduğumuz şartlar bizi iyi olmadığımız bu öğretim metodunu kullanmaya zorlayacak kadar kötü müdür?

KYK Yurtlarının Kullanılması

İkinci önemli husus, depremzedelere barınak bulabilmek için KYK yurtlarının kullanılması kararıdır. KYK yurtlarının öğrenciler boşalttıktan sonra depremzedelere tahsis edilmesi ilk akla gelen çözümlerden birisi olabilir, ancak ailelerin öğrenciler için inşa edilmiş yurtlarda uzun dönem kalmaları beklenemez. Devletin afetzedeler için vaat ettiği evler en az bir yılda tamamlanacaktır. Bu, öğrencilerin önümüzdeki yıl Güz döneminde de yurtsuz kalmaları ve online öğretime devam etmeleri anlamına gelmektedir. Bu karar, sorunun yeteri kadar analiz edilmediğini ve acele ile verilmiş olduğunu düşündürmektedir. 

Derinlemesine bir inceleme, depremden etkilenen illerdeki üniversite öğrencilerinin büyük oranda depremden zarar gören diğer illerden geldiğini göstermektedir. 10 ili içine alan bir sorunun çözümü için bütün illerdeki üniversite öğrencilerini içine alan ve çok ciddi kalite sorunu yaratacak bir çözüme karar verilmiştir. 

Aşağıda, deprem illerindeki üniversitelere 2021 yılında yerleştirilen ve diğer deprem illerinden gelen öğrencilerin yüzdeleri verilecektir. Veriler YÖK tarafında yaptırılan Yükseköğretime Geçişte Öğrenci Hareketliliği başlıklı rapordan alınmıştır. Bu rapor; 2021 “Yükseköğretim Kurumları Sınavına (YKS) başvuran 2.592.390 aday arasında bir yükseköğretim programına yerleşen 815.365 adayın ikamet ettikleri il ve yerleştikleri yükseköğretim kurumunun bulunduğu il bilgileri kullanılarak yapılan il ve bölge hareketliliği analizlerini” konu edinmektedir. (YÖK, 2022) Bu veri setinin önceki birkaç yıl için de temsili olduğu rahatlıkla kabul edilebilir. Hatta bölgede açılan yeni üniversiteler ile bölgedeki öğrencilerin bölgelerinde kalmak eğiliminin daha da artmış olacağı düşünülmektedir.

Aşağıdaki analizde depremden zarar görmüş iller teker teker ele alınarak, o ile en çok öğrenci gönderen depremden zarar görmüş diğer illere bakılacaktır. 

Adana

İlk il Adana’dır. Adana ilinde yerleştirilen öğrenci sayısı 9.130’dur. Tabloda gördüğünüz yüzdeler bu toplam üzerinden alınmıştır ancak sadece 10 il tabloya dahil edildiği için yüzde toplamları 100.0 değildir. Diğer iller için de o ilin toplam öğrenci sayısı kullanılmış ve aynı usul takip edilmiştir. Adana’ya en çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Deprem ili olmayan Mersin, İstanbul ve Ankara’nın yüzdeleri toplam yüzdeden çıkarılırsa Adana dahil diğer deprem illerinden gelen öğrenciler Adana’da yerleşen toplam öğrencilerin yüzde76,7’sini teşkil etmektedir. 

Adıyaman

Adıyaman Üniversitesi’ne yerleştirilen öğrenci sayısı 2.870’tir. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Tablonun son sütununda görüldüğü gibi Adıyaman’a üniversite öğrenimi için gelenlerin yüzde 83,4’ü Adıyaman’ın kendisinden ve diğer deprem illerinden gelmiştir.

Diyarbakır

Diyarbakır’a yerleşen öğrenci sayısı 5.708’dir. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Dicle Üniversitesine yerleşen öğrencilerden yüzde 72,4’ü Diyarbakır ve diğer deprem illerinden gelmiştir. 

Gaziantep

Gaziantep ilinde üniversiteye yerleşen öğrenci sayısı 10.512’dir. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Gaziantep’te bulunan iki devlet ve iki vakıf üniversitesine yerleşen öğrencilerin yüzde 84,7’si Gaziantep ve diğer deprem illerinden gelmiştir. 

Hatay

Hatay’a yerleşen toplam öğrenci 6.458’dir. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Görüldüğü gibi Hatay’daki Hatay Mustafa Kemal ve İskenderun Teknik Üniversitelerine yerleşen öğrencilerin yüzde 76,6’sı Hatay’dan ve diğer deprem illerinden gelmektedir. 

Kahramanmaraş

Kahramanmaraş’ın iki yükseköğretim kurumuna (İstiklal ve Sütçü İmam) toplam 6.385 öğrenci yerleşmiştir. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Görüldüğü gibi öğrencilerin yüzde 88,2’si Kahramanmaraş ve diğer deprem illerinden gelmektedir.

Kilis 

Kilis 7 Aralık Üniversitesi’ne yerleşen toplam öğrenci sayısı 1.787’dir. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Kilis’teki üniversiteye yerleşen öğrencilerin en kalabalık grubu Gaziantep’ten gelmektedir. Kilisli öğrenciler ikinci konumdadır. Deprem illerinden yerleşen öğrencilerin toplam yüzdesi 91,70’tir.

Malatya

Malatya’daki İnönü ve Turgut Özal Üniversitelerine yerleşen toplam öğrenci sayısı 6.701’dir. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Toplamda Malatya öğretim kurumlarında yerleşen öğrencilerin yüzde 70,2’si Malatya ve diğer deprem illerinden gelmektedir.

Osmaniye

Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi’ne yerleşen toplam öğrenci sayısı 2.374’tür. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Osmaniye’ye yerleşen öğrencilerin yüzde 81,5’i Osmaniye ve diğer deprem illerinden gelmektedir.

Şanlıurfa

Şanlıurfa’da Harran Üniversitesi’ne yerleşen toplam öğrenci sayısı 4.260’tır. En çok öğrencinin geldiği 10 il şu şekildedir:

Şanlıurfa’da yerleşen öğrencilerin yüzde 83,3’ü Şanlıurfa ve diğer deprem illerinden gelmektedir. 

Özetlemek gerekirse depremden zarar gören illerde yerleşen öğrencilerin en az yüzde 70’i diğer deprem illerinden gelmektedir.

Adana 76,7

Adıyaman 83,4

Diyarbakır 72,4

Gaziantep 84,7

Hatay 76,6

Kahramanmaraş 88,2

Kilis 91,7

Malatya 70,2

Osmaniye 81,5

Şanlıurfa 83,3

Bunun anlamı, ülkenin diğer bölgelerinde bulunan üniversitelerde deprem bölgesi illerinden az sayıda öğrencinin bulunmasıdır. Mantıklı olan, depremden zarar görmeyen üniversitelerde nasıl eğitim yapılacağı kararının o üniversitelerin senatolarına bırakılmasıdır. Depremden zarar görmeyen ve deprem illerinden fazla öğrencileri olmayan üniversiteler için bu merkezi karar yanlıştır. 

Depremden zarar gören illerdeki devlet ve vakıf üniversitelerinin her kademesinde çalışan toplam öğrenci sayısı YÖK istatistiklerine göre 311.614’tür. Elektrik ve internet altyapısı depremden çok zarar görmüş illerde öğrencilerin uzaktan öğretim yapabileceklerini düşünmek zorlama olacaktır. Bu durumda isteyen öğrenci ve akademisyenlere ailelerine yardım etmek üzere bir dönem izin verilebilir. Bütün zorluklara rağmen uzaktan öğretim yapmak isteyenler bu seçeneği kullanabilirler. Ancak eğitimin kalitesi açısından ve ülkede üniversite eğitiminin aksamaması için bu öğrencilerin bir dönemle sınırlı olmak kaydıyla izinli sayılmaları veya bölgeye yakın okullara geçici nakil yapmaları zor ama en doğru çözümler olarak görünmektedir. 

Hızla ve iyi düşünülmeden alınan kararlar en iyi kararlar olmayabilir.

Kaynakça

YÖK, Yükseköğretime Geçişte Öğrenci Hareketliliği, Ankara Üniversitesi Basımevi, 2022