Sezai Karakoç’u düşünce ve şiir evreni ekseninde analize tabi tutacak olan bu dosyada; ilkin, Karakoç’un düşünce evreninin temel köşe taşlarının ne(ler) olduğunu düşünüyorsunuz? Düşünce atlasını oluşturan temel kavramları (Tanrı, Varlık, Doğu, Batı, Diriliş, Medeniyet, Hakikat gibi) modernlik ve gelenek bağlamında nelerden ve nerelerden beslenmektedir? Düşünce dünyasının, İslam ve Türk düşünce tarihinde açtığı patika nedir? Bir bütün olarak düşünce evreninin bugünün insanına neler söylediğini düşünüyorsunuz?

Türkiye Cumhuriyeti tarihi içerisinde mütalaa edilecek (sağ, millici, İslamcı) kimliğini elinde olmadan üzerinde taşıyan hemen her Necip Fazıl sonrası münevver, denilebilir ki üstadın paltosunun altından çıkmıştır. Sezai Karakoç daha ortaokul öğrencisi iken Büyük Doğu mecmuası okumaya başlamıştı. İleri tarihlerde ise Necip Fazıl’ın evinde yatıp kalkacak kadar ona yakın durmuş bir sanatkârdı. Bu nedenle Necip Fazıl hatırlanmadan onun düşünce dünyası hakkında konuşmak eksik kalacaktır. 

Bu tespiti yaptıktan sonra, Sezai Karakoç’un kendi etrafına ördüğü kozanın özgünlüğü her geçen yılda Harold Bloom’un Etkilenme Endişesi formülü üzerinden okunarak kanaatimce bir patikadan az daha geniş bir şoseye dönüşerek gelişmiştir. Necip Fazıl İdeolocya Örgüsü’nde hatta Büyük Doğu idealinde en fazla Orta Asya’dan Anadolu’ya sıkışmış bir toplumu idealize ederken, ilk kez Karakoç, düşünce dünyasını hinterlandı geniş Müslüman coğrafyaya yaymaya çalışmıştır. Her ne kadar merkezde yine Anadolu varsa da mesela Necip Fazıl’da hiç olmayan Kur’an, Karakoç’ta her vesileyle hatırda tutulan ve Diriliş fikriyatını birleştiren ve buluşturan ana kaynaktır. “Müslümanlar Kuran’dan ayrıldı ayrılalı iflah olmadılar” der. 

İlk adımı belki Büyük Doğu ile attı, lakin sonraki çıkışlarıyla Kur’an, Ortadoğu, Kudüs, Peygamber kıssaları bu anlamlarda bir haritayı asla göz önünden uzak tutmamıştır. Onun nazarında esasen medeniyet tektir. O da Âdem Peygamber ile Son Allah Elçisi arasındaki bütün ekilen tohumların sonraki yüzyıllarda yeşermiş her ürünü olan İslam, bu medeniyet havuzuna akar. Millet ise Hz. İbrahim kaynaklı biçimde ikiye ayrılır. İslam Milleti ve Küfür Milleti kavramlarında ifadesini bulur. Müslümanların bütün coğrafyalardaki geleneği onun düşüncesine hammadde sağlamıştır. İlim ehli biri gibi her ne kadar sahih-gayrı sahih ayrımı yapamasa da, temel esprisi geleneği, gelene ek şeklinde çoğaltmaya yatkın bir anlayışı vardır. Dünya edebiyatı hakkında Fransızca üzerinden geniş malumatını felsefi birikimlerle de müzeyyen kılmış olduğu için her iki alandaki tartışmalarda söyleyecek sözü bulunmaktaydı. Ancak bir şair başka nasıl söyleyebilirdi “Doğu ne Batı ne/ Suvare ve matine.” 

SEZAİ KARAKOÇ, DİRİLİŞ DÜŞÜNCESİ İLE KENDİNİ BATI KRİTİĞİ MESELESİ ÜZERİNDE SORUMLU GÖRMÜŞ VE DAİMA BUNU SÜRDÜRMÜŞTÜR

Şu tespiti önemlidir: “Batı romantizmi dönemi kapanmıştır, Batı kritiği dönemi başlamıştır.” Diriliş düşüncesi ile kendini Batı kritiği meselesi üzerinde sorumlu görmüş ve daima bunu sürdürmüştür. Osmanlı’nın son üç asrından itibaren konaklarda, saraylarda, memleketin münevver muhitlerinde büyük oranda yaşanan, yaşatılan Batı sevdası, Batı özentisi, Batı romantizmi toplumdaki düşüşün, bozgunun temel sebeplerinden biridir. Ancak şunu da asla unutmaz: “Ey yeşil sarıklı ulu hocalar bunu bana öğretmediniz/Kadının üstün olduğu, ama yine de mutlu olamadığı günlere geldim/Bunu bana söylemediniz. Hükümdarın hükümdarlığı için halka yalvardığı/Ama yine de eşsiz zulümler işlediği günlere geldim bunu bana öğretmediniz/Kardeşim İbrahim bana mermer putları nasıl kıracağımı öğretmişti/Ben de gün geçmez ki birini patlatmayayım.” Putlar Fuarı yazısında da tevhidin müminidir, Sürgün Ülkeden Başkentler Başkentine adlı uzun destansı şiirinde de sanıldığı gibi bir naat değil tevhidi önceleyen bir manifesto kaleme almıştır. 

Bu durumda onun düşünce evreninde temel kavramlar hem medeniyet hem Doğu-Batı mukayesesinde öncelikle tevhit, Kuran ve Kuala Lumpur’dan Endülüs’e, Kudüs’ten Tataristan’a kadar uzanan belki ilk ayağı Anadolu’da bulunan bir Diriliş hareketidir. “Halkım iki duyguyu yaşadı: fetih ya da bozgun…” Bir de “Ha evet. Yahya Kemal bozgunda bir fetih düşü” ifadeleri, bu düşün uyandıktan sonraki mahmurluğunu üzerinden atması gereken ve yalnızca hayalini, hülyasını, hasretini çeken bir Yahya Kemal yerine bu düşün gerektirdiği her pratiği hakkıyla yerine getiren bir Sezai Karakoç’a dönüşmüş halidir. 

Modernlik vakıası körü körüne topyekûn reddedilecek bir değişim ve dönüşüm hali değildir asla. Taşıyıp getirdiği işe yarar fen ve teknolojik kazanımların temelindeki Müslüman dokunuşları unutarak onu yargılamak hamakatine düşülmemesi gerektiğini iyi bilmektedir. Bugünün insanına, eğer o gün son yaşadığımız bir ay ise işte cevabı: “Ve Kudüs şehri/Artık yer şehri, toprak şehri/Bakır yaprakların, çelik gövdelerin, acımasız yüreklerin/Demir köklerin, tunçtan ve uranyumdan dalların/Kurşundan çiçeklerin şehri/Gülle kusuyor ana rahmi/Bomba parçalıyor beynini bebeğin/Tanklar saldırıyor evlere bir anda ev yok tank var/Uçak var gök yok utanç var/Ve kime karşı bütün bunlar/Masum insanlara karşı/Binlerce yıl oturdukları yurtta kalmak isteyenlere karşı.” Alıntıyı elbette uzatmak mümkün. 20’nci yüzyılın ortalarında Suriye lideri Hafız Esed “Hatay bizimdir” demiş ve Türkiyeli hem muhafazakârları hem de ötekileri öyle rahatsız etmişti ki, hiç olmadık biçimde bir general Hatay’a gidip parmak sallayarak tehditler savurmuştu. Sezai Karakoç bu konu ile ilgili olarak şöyle diyordu: “Niye telaş ediyorsunuz, Hatay elbette Suriye’nindir. Hatta Ankara, İstanbul’da Suriye’nindir. Nasıl Halep, Şam, Kahire bizimse…” 

Bir şair ancak ulaşılmaz dağları aşmak maksadıyla bundan daha geniş çerçeveli bir tünel kazabilir miydi, başka ne yapsındı? Ödevinin, sorumluluğunun gereği olarak kendinden sonraki kuşaklara böylesine köklü bir şuuru aşılamak için ömrünü harcadı. Sözün özeti 19’uncu yüzyılda başlayıp 20’nci yüzyılda ciddi bir ivme kazanan Müslüman âleminde Yeniden İslamlaşma cereyanının Osmanlı yurttaşı Mehmed Akif ile ilk aksiyonu başlamıştı. Büyük Doğu ve İdeolocya Örgüsü’nde Hitler, Mussolini ve Stalin çizgisinde Anadolu’ya sıkıştırılmış salt politik bir söylemle kısmi bir cesaret aşısı almıştı. Sezai Karakoç bu hareketi, sosyokültürel ve entelektüel diliyle bütün Müslüman hinterlantla irtibatlı hale getirmeye çalıştı.

KARAKOÇ, GELENEKLE BAĞINI KOPARMADIĞI GİBİ SANAT ANLAYIŞI VE ŞİİR ÇİZGİSİNDE DAİMA KUR’AN ÜZERE YOL ALMIŞTIR

Şiir dünyası bağlamında Sezai Karakoç’u form, üslup, anlam, imgelem, ses ve içerik parametreleri ışığında nasıl değerlendirmeye tabi tutuyorsunuz? Şiir dünyasının temel yapı taşları nelerdir? Şiirini İslam estetiği ve hakikat telakkisi ekseninde nasıl okumak gerekir? Şiir dünyasının edebiyat poetikasında açtığı patika nedir? Şiirlerinin günümüz insanına neler söylediğini düşünüyorsunuz?

Şiir, sanatlar arasında mahkûmiyeti ve mecburiyeti en yoğun ve ağır olanıdır. Yazıldığı dilin sınırlarına sıkışmıştır. Bu nedenle her seferinde dili yeniden kurmak zorundadır. Böylece belirli süre aralıklarıyla farklı dil ve üslup cereyanları halinde varlığını sürdürebilmiştir. Sezai Karakoç, düşünce ve duygu dünyası bakımından Mehmet Akif ve Necip Fazıl izleğinde incelenir. Ancak şiirine bakıldığında yepyeni bir ses ve akım başlattığı görülür. 

İKİNCİ YENİ ŞİİRİ’NİN BAŞLATICISI BİRÇOK ELEŞTİRMEN TARAFINDAN DİLLENDİRİLDİĞİ GİBİ SEZAİ KARAKOÇ’TUR VE BENCE DE O, BU AKIMIN ÖNCÜSÜDÜR

Latin harfli okuryazar olmaya zorlanmış bulunan Türkiyeli halkların Millî Edebiyat, Garip Şiiri ve ardından İkinci Yeni Şiiri denilen en son üç döneminden söz edilir. Sonuncunun başlatıcısı birçok eleştirmen tanık tarafından dillendirildiği gibi Sezai Karakoç’tur. 

Onun Ping Pong Masası, Balkon, Köşe, Liliyar gibi ilk dönem şiirleri örnek gösterilir. Bence de İkinci Yeni şiiri akımının önderi, öncüsüdür o. Necip Fazıl için dönemin en usta sembolist şairi Ahmet Haşim, “Çocuk sen bu sesi nereden buldun” diyerek hayretini belirtmiştir. Sezai Karakoç hakkında ise dünya görüşünü paylaşmayan kimi eleştirmenler bile benzer saptamalarda bulunmuşlardır. Ancak onunla aynı akım içerisinde anılan bütün şairlerden yol yordam, dünya görüşü, iddiaları bakımından başka bir yerde durmaktadır. 

Mehmet Akif bütün şiirlerinde Kur’an demişti. Necip Fazıl bir dönüşümü yaşadıktan sonraki eserlerinde siyasi seçimini öne çıkarmıştı. Sezai Karakoç da asıl önderi sayılabilecek Mehmet Akif gibi bütün şiirlerinde mesela 20’li yaşlarında yazdığı Ötesini Söylemeyeceğim, Çocukluğumuz, Kutsal At gibi örneklerde ikinci kez Kur’an referansını asla unutmamıştır. Onun sanat anlayışı, şiir çizgisi daima bu minval üzere yol almıştır. Gelenekle bağını koparmadığı gibi onu yeniden kaleme almayı başarmış ve kendinin eklemlenmesi gereken yeri işaret etmiştir, Leyla ile Mecnun vb. 

İslam, Kur’an, Peygamberler, Veliler, İslam Şehirleri, Müslüman coğrafya, Cezayir, Tunus, Mısır, Suriye, Irak, Kâbil, Hint, Mevlana, Yunus, Şeyh Sadi, Fuzuli, Baki, Muhammed İkbal, Endülüs ve Mehmet Akif vs. tüm bunlar, kılcal damarlarına kadar onun şiirinin kalp atışlarıydı. 

GÜNÜMÜZDE EN FAZLA KOPYALANAN ŞAİR MESELA İSMET ÖZEL’DİR VE TAMAMI ONUN GÖLGESİNDE UNUTULUP GİDECEKKEN, SEZAİ KARAKOÇ’UN ŞİİRİNDE BUNA İMKÂN TANIMAYAN BİR ÖZELLİK VARDIR

Mehmet Akif’ten önceki Türkçe edebiyat örnekleri büyük oranda galip zihnin ürünü olan ve estetik kaygısı öne çıkan eserlerden oluşmuştur. Oysa Akif mağlup bir toplumun yeniden ayağa kalkması gerektiği hususunda ilk işareti Kur’an’a doğru yönelten, profesyonel anlamda yayımlanan ilk eserinin adı Kur’an’a Hitap olan bir şairdi. Necip Fazıl klasik ve yerli ehlisünnet geleneğine yaslanarak bazıları şaibeli birkaç hadis metnine müracaat etmişse de onda Kur’an’a pek rastlanmaz. Sezai Karakoç bu yeni edebiyatta Akif gibi Kur’an diyen, onu referans alan ikinci öncüdür. 

Hemen bütün şairlerin daha hayatta iken kopyacıları olmuştur. Günümüzde en fazla kopyalanan şair mesela İsmet Özel’dir ve tamamı onun gölgesinde daha o yaşarken unutulup gidecektir. Sezai Karakoç’un buna asla izin vermeyen, imkân tanımayan bir özelliği vardır. Öylesine zengin bir defineyi tekeline almıştır ki hırsızlara oradan ekmek fırsatı vermez. İslam tarihinin zirve isimlerinden Hz. İbrahim tek başına bir ümmetti. Onun put kırma işini sürdüren Sezai Karakoç gibi isimler de birer tek başına ümmet gibi yaşadılar. Genç insanlar, hevesli sanatçılar onun yalnızca eserinden değil hayat modelinden de dilerlerse çok yararlanabilirler. Yeter ki sahih ve etraflı bir okuma yapabilsinler. Yalnızca yazılı metinleri değil, kendi iç dünyalarına (fıtratlarına) İlahi Ruh üflenerek yüklenmiş yaratıcı kabiliyeti ve evrendeki sözsüz ayetleri de müşterek okuyarak…